آخوند :
حمام آخوند در شهرستان ارومیه در داخل بازار قدیمی در راسته حاج میرزا حسین آقا قرار گرفته است كه متعلق به دوره قاجاریه است . بنا پلان منظم ندارد . كف حمام در حدود 80/2 متر از كف بازار پایین تر است . این بنا دو گنبد مركزی دارد كه یكی از گنبدها برای گرمخانه دیگری برای رختكن طراحی شده است . پی های بنا از سنگ لاشه و ملات بینشان ماسه و آهك است . قوس های بكار رفته در نمای داخلی بنا از نوع شاخ بزی است . حمام آخوند همان كاربری زمان ساختش یعنی استفاده بعنوان « گرمابه » را دارد و محل خزینه آب سرد قدیم امروز به محل دوش تبدیل شده است . حمام تزئین خاصی ندارد . آجرهای بكار رفته در بنا آجرهایی به ابعاد 20*20 سانتی متر و ملات بین آنها گچ دست كوب می باشد. 
 
فهرست مطالب
    مقدمه
 
فصل اول: شناخت
 
    جغرافیای سیاسی استان
    ویژگی عمومی زمین‌شناسی
    وضعیت گسل‌ها و زلزله‌خیزی استان
    اقلیم
    تاریخچه استان آذربایجان غربی
    شناخت اقلیم شهر ارومیه
    تکتونیک زمین
    زون و گسل‌های منطقه‌ای
    شناخت تاریخی شهر ارومیه
    قدمت شهر ارومیه
    دروازه‌های قدیمی شهر
    دگرگونی شهر
    بافت و توسعه فضای عام در دوران معاصر
    بازکاوی معماری قاجار
    دوره قاجار – باروک ایرانی
    حمام‌ها در ایران
    حمام در فرهنگ ایران زمین
    اصول ساخت حمام‌های قدیمی
    معماری حمام
    قسمت‌های مختلف حمام
    ورود حمام به خانه‌ها
    جاذبه‌های کهن
    حمام وکیل شیراز
    حمام گنجعلی خان
    حمام سالار
    نحوه پاسخگویی حمام به شرایط اقلیمی و عملکرد داخلی
    سیستم گرمایش حمام سالار
    بازار ارومیه
    نقشه ارومیه
    حمام آخوند ارومیه
    دسترسی‌های درجه یک و دو
    معرفی اجمالی بنا
    بررسی و تحلیل پلان
    پلان اولیه
    پلان اصلاحی
    بزرگنمایی تغییرات و الحاقات
    مقطع حمام آخوند ارومیه
    بررسی طاق و قوس‌های موجود در بنا
    هندسه طاق کلنبو
 
فصل دوم: آسیب‌شناسی
 
    چارت کلی عوامل مخل در یک بنا
    عوامل بطنی
    عوامل مخل داخلی
    عوامل آنی
    عارضه‌ها
    تصاویر سه بعدی
    منابع و مآخذ
 
 
 
بخشی از مطلب
 
اُرومیّه یکی از کلان‌شهرهای ایران، مرکز استان آذربایجان غربی و شهرستان ارومیه  است که در شمال غربی ایران قرار دارد. ارومیه با ۱۳۳۲ متر ارتفاع در غرب دریاچه ارومیه و در دامنه کوه سیر، در میان دشت ارومیه قرار گرفته است. هوای ارومیه در تابستان نسبتاً گرم ودر زمستان سرد می‌باشد. در مورد ریشه نام این شهر هم روایات زیادی وجود دارد. اور در زبان آشوری به معنای شهر است (همانند اورشلیم به معنای شهر آشتی) و میه آب معنا می‌دهد که هم‌‌ریشه مآء عربی می‌باشد. بنابرین ارومیه در زبان آشوری به معنای «شهر آب» است.
 
موقعیت تاریخی شهر ارومیه
 
نام ارومیه در دوره پهلوی اول به دلیل علاقه رضا شاه به این شهر، به رضائیه تغییر یافت و پس از انقلاب اسلامی، دوباره ارومیه نامیده شد. ارومی، ارومیه، ارْمیه، اورمیه و ارم از دیگر نام‌های این شهر است که و امروزه نیز بسیاری از اهالی آذربایجان این شهر را اورمی می‌خوانند. شهر ارومیه دارای آثار تاریخی بسیاری هست که من جمله اهم آنها می‌توان از کلیسای مارقویا، کلیسای ماریوخنه، کلیسای مارگیورکیس، خانه دیزج سیاوش، برج سه گنبد و پل قلعه‎جوق نام برد.
 
بازار ارومیه
 
حمام آخوند یکی دیگر از آثار تاریخی ارزشمند شهر ارومیه است که داخل بازار قدیمی این شهر و در راسته حاج میرزا حسین آقا قرار داد و تاریخ ساخت آن به اوایل دوران قاجار باز می‎‌گردد. بازار قدیمی ارومیه که خود یکی از بناهای تاریخی ارزشمند این شهر به شمار می‌رود، در ضلع جنوب شرقی ارومیه قرار دارد و بخش عظیمی از بافت قابل استفاده آن در بین خیابان‌های امام، عسگر آبادی، اقبال و مهاباد (منتظری) محصور است. 
معماری حمام آخوند ارومیه:
 
حمام آخوند که تاریخ ساخت آن به اوایل دوران قاجار باز می‌گردد، با پلانی نامنظم و نامتقارن ساخته شده است. کف این سازه، دو متر و ۸۰ سانتی متر از سطح بازار پایین‎تر است و دو گنبدی آجری را بر فراز خود دارد که یکی برای گرمخانه و دیگری برای رختکن است و در نقش سیستم تهویه هوا و روشنایی عمل می‌کند. پی حمام آخوند ارومیه از سنگ لاشه و ملاتی ساخته شده است که به وسیله و ماسه و آهک به یکدیگر متصل شده‌اند. قوس‌های به کار رفته در نمای داخلی بنا از نوع شاخ بزی است که در عین کمک به افزایش طول عمر این حمام تاریخی، جلوه فوق‌العاده‌ای را نیز برای آن به ارمغان می‌آورد.
 
معماری حمام گرمابه ارومیه
 
از دیگر اجزای حمام آخوند می‌توان به دودکش‌ها، کاشی‌های رنگی، نورگیرهای دور گنبد ، سیستم فاضلاب و دیوار چینی اشاره نمود. حمام آخوند همانند گذشته به عنوان گرمابه مورد استفاده قرار می‌گیرد و تنها تفاوت در حذف خزینه آب سرد و جایگزینی آن با دوش است. این حمام قدیمی ‌تزئینات خاصی ندارد و آجرهای به کار رفته در بنا، آجرهایی ساده به ابعاد ۲۰ در ۲۰ سانتی‌متر هستند. حمام آخوند ارومیه به دنبال بمباران ارومیه در سال ۱۳۶۶ خورشیدی توسط هواپیماهای عراقی، تخریب شد و بنای فعلی، حاصل مرمت گسترده آن است.
 
سه بعدی حمارم اخوندی ارومیه
 
مصالح به کار گرفته شده در ساخت این حمام، سنگ و لاشه آجر و ملاتی از جنس ماسه و آهک است. گرچه پلان این بنا شکل هندسی  نامنظمی دارد ولی دو گنبد مرکزی –گنبد گرمخانه و گنبد رختکن- زیبایی خاصی بدان بخشیده اند. و طاق ان نیز دارای شکلی جناقی است. این اثر تاریخی در تاریخ ۱۹ اسفند سال ۱۳۸۰ با شماره ۴۸۴۴ در فهرست میراث ملی ثبت شده است. حمام آخوند در دوران ۸ سال دفاع مقدس و در سال ۱۳۶۶ هجری شمسی مورد حملات هوایی قرار گرفت و تخریب شد و بعدها مورد ترمیم قرار گرفت. تعمیر آن بر اسان همان معماری سابق انجام شد و هم اکنون نیز از آن به عنوان گرمابه عمومی استفاده می‌شود. این بنا دارای دیوارهایی آجری و پوشش طاقی است و در سال‌های اخیر، تنها پلان آن کمی دچار تغییر شده است. حمام آخوند یکی از حمام‌های با ارزش موجود در بازار ارومیه به شمار می‌رود که به علت نشست و دیگر آسیب‌های وارده، در معرض تخریب قرار دارد.